Scars are tattoo’s with better stories

Mensen met één of ander al dan niet zichtbaar litteken ergens op het lichaam zijn eerder regel dan uitzondering. Ieder litteken vertelt zijn eigen, al dan niet onversneden heroïsch, onwaarschijnlijk klunzig of ronduit verschrikkelijk verhaal omtrent de genesis en genezing. Sommige littekens grijpen onmiddellijk jouw aandacht, anderen zijn dan weer eerder bescheiden en vallen moeilijk te ontwaren.

Naast de voor de hand liggende esthetische factor, hebben ze mogelijkerwijze ook een enorme fysieke, psychologische en sociale impact. Eén gemeenschappelijke factor is er echter steeds present: ze starten meestal met een wonde en gaan door dezelfde fasen van wondheling. Een zwaar beschadigde huid regenereert niet, maar er treedt in de genezing een reparatief proces op waarbij weefsel van minderwaardige kwaliteit gevormd zal worden. Littekenvorming is daarmee het eindproces van de wondgenezing.

 

Maturatie of rijping van een litteken duurt dan ook vaak een eeuwigheid. Het kan tot twee jaar in beslag nemen waarin verschillende overlappende processen een rol spelen. In elke fase kan iets mislopen waardoor het kleinood hypertroof zal worden. Hypertrofe littekens zijn verheven litteken die bovenop het normale huidoppervlak komen te liggen. Ze hebben typisch een rodere kleur, zijn minder soepel en geven pijn en jeuk. Ze ontwikkelen zich meestal 6 tot 8 weken nadat de wonde gesloten is. Hypertrofe littekens ontstaan in 40 tot 70% van de gevallen bij traumatisch of chirurgische littekens en tot wel 90% bij brandwonden littekens

 

Waarom blijven bepaalde banale wonden (van die ene dronken avond al dansend op de bar) nu vereeuwigd op mijn lichaam, en andere (toen ik het leven van de chihuahua van de buurvrouw redde) niet? Elke wonde is uniek. Ze hebben elk een andere type oorsprong, hebben een verschillende diepte, een variërende grootte, een andere locatie en een variabele duur van infectie van de wonde. Sommige delen van het lichaam worden blootgesteld aan hogere spanningen, waardoor littekens hier vaak wijder en dikker worden en soms meer klachten geven. Dit is zo bij littekens in de borstregio, op gewrichten en op andere bewegende delen van het lichaam.

 

Er zijn cruciale verschillen tussen een diepe of een oppervlakkige wonde. Het verschil ligt in de aan- of afwezigheid van bepaalde cruciale cellen noodzakelijk voor wondheling. Deze zijn bij diepe wonden en derdegraads brandwonden niet meer aanwezig en de wonde zal bijgevolg niet vanzelf sluiten. Dit is dan ook de reden waarom voor sommige wonden een hechting noodzakelijk is of bij brandwonden zelfs een huidgreffe.

 

Ook de gezondheid, etniciteit en leeftijd van de persoon met het litteken spelen een cruciale rol. Er is een duidelijke wetenschappelijke evidentie dat vrouwen (voornamelijk op jonge leeftijd) en mensen met een donker huidtype makkelijker pathologische littekenvorming hebben. Verder speelt de tijd tot wondsluiting een enorme rol. Deze mag idealiter niet langer zijn dan 2 à 3 weken. Uiteraard zijn niet al deze factoren controleerbaar. Wel zijn we in staat de aangehouden infectie van de wonde te verhinderen, het type wondheling te beïnvloeden en de mechanische spanning op het litteken tot een minimum te beperken. Preventie van abnormale wondheling begint reeds op het moment van de wonde, maar bij chirurgie is het zelfs mogelijk nog vroeger in te grijpen. Men kan met name de locatie en de grootte van de incisie zorgvuldig gaan bepalen.

 

Welke voorzorgen kan je nu zelf nemen om de kans op een zichtbaar litteken te verminderen? Littekenvorming wordt gestimuleerd door mechanische stress op het litteken. Ook aangehouden ontsteking van de wonde triggert een overmatige aanmaak van bepaalde cellen waardoor het litteken prominenter zal worden. Wanneer je dit opmerkt, is het zeker aangewezen om het litteken even te laten checken.

 

De littekenhuid is minder functioneel omwille van zijn verminderde elasticiteit en plooibaarheid en ook de natuurlijke hydratatie is fel beperkt. Een litteken dat minder elastisch en plooibaar is, gaat heel vaak beperkingen vormen wat bewegingsvrijheid van naburige gewrichten betreft. Een zuiver gewrichtsmatige aanpak van deze bewegingsbeperking zal dus onvoldoende effectief zijn en net een extra spanningsprikkel veroorzaken die pathologische littekenvorming kan veroorzaken.

 

Cruciaal is ook de beschermende functie van de huid te herstellen. Een litteken kan minder goed vocht bewaren en is dus droger dan normale huid. Hydratatie van het litteken met een vochtinbrengende lotion meerdere malen per dag is dus van enorm belang. Daarnaast dien je een litteken de eerste twee jaar extra te beschermen tegen de zon met een factor 50+ zonnecrème of sunblock. De barrièrefunctie van de huid is immers sterk verminderd en UV zonnestraling zal de huid dusdanig fel aantasten met een donkergekleurd litteken als niet-welgekomen resultaat.

 

De nadruk binnen littekentherapie ligt voornamelijk in de preventie van pathologische littekenvorming en hypertrofie. Zoals gebruikelijk is voorkomen makkelijker dan genezen. We benadrukken het belang van snelle wondsluiting, adequate topicale wondmanagement in de vorm van uitgebreide hydratatie en het voorkomen van aangehouden inflammatie. Indien er toch hypertrofie optreedt, zien we hydratatie, druktherapie en siliconetherapie als de gouden standaard qua behandeling.

 

De meest gebruikte manuele technieken zijn littekenmassage, micro-mobilisaties van het litteken en posturale rekkingen. Deze technieken worden meestal uitgevoerd in combinatie met oefentherapie, het dragen van drukkledij, silicone therapie, drukreducerende taping, vacuüm-massage, shockwave en micro needling. Zachte huidmassagetechnieken dienen om verklevingen met de onderhuid en hypertrofie tegen te gaan. Om de spanning op het litteken te verminderen is het ook mogelijk elastische spanningsverminderende tape te gebruiken. Daarnaast zijn er ook andere, meer efficiënte, maar duurdere manieren zoals silicone die tegelijk de spanning zal verminderen en de huid gehydrateerd zal houden. De moraal van het verhaal: beter voorkomen dan genezen!

Huisbezoeken

Soms is het voor een patiënt niet mogelijk zich te verplaatsen naar onze praktijk. Maar omdat we hen ook tijdens die eerste cruciale fase succesvol

LEES MEER >